آشنایی با قرارداد بای بک

در تجارت خرید بای بک به نوعی تجارت متقابل گفته می شود که در زبان فارسی آن را بازخرید یا بازیافتنی نیز می نامند. در این معاملات ممکن است تجهیزات تولیدی، ماشین‌آلات یا خود کارخانه اصلی بوسیله عرضه کننده ای به کشور دیگر صادر شود. در سوی دیگر محصولاتی که به شکل مستقیم یا غیرمستقیم از طریق همین معامله به تولید رسید جهت پرداخت بخش یا تمام تسهیلات در یک زمان مشخص ارائه می شود. به طور کلی از آنجایی که این تسهیلات از معامله بای بک بدست آمده، محصولات تولید شده ناشی از این تسهیلات به نوعی به یکدیگر مربوط می شوند که بوسیله تجارت متقابل است.

قرارداد بای بک در ایران از آنجایی که دهه ۷۰ تکنولوژی خاصی وجود نداشت در سال ۷۴ برای جذب مشارکت کننده خارجی به شکل قرارداد بای بک معاملاتی انجام گرفت. در حقیقت قرارداد بای بیک را باید بیعی متقابل بدانیم که بین دو کشوری منعقد می شود و یک نوع قرارداد بین المللی محسوب می گردد. در این قرارداد کشوری تجهیزات تولید، ماشین آلات و برخی دیگر را به کشوری دیگر جهت تولید صادر می کند. سپس طی مدت زمان مشخصی محصولات تولیدی ناشی از این کارخانه جهت پرداخت تسهیلات ارائه می شوند. به طور کلی در چنین قراردادهای صرفا خدماتی که معمولا بین وزرات نفت و کنسرسیومی جهت به انجام رساندن پروژه های تخصصی بسته می شود، هنگام به اتمام رسیدن کار پروژه مدیریت آن برعهده وزرات خانه قرار خواهد گرفت.

در حقیقت بای بک برای این به وجود آمد تا نشان دهد دولت مالکیت و حاکمیتی روی نفت و گاز دارد. این نوع سرمایه گذاری نه تنها موجب جذب سرمایه های خارجی شده بلکه هزینه مبادلات خارجی را کاهش می دهد. در بای بک اگرچه سرمایه گذار خارجی هزینه نخست را برعهده گرفته و نگهداری پروژه ای خواهد داشت اما با تمام شدن عملیات مدیریت برعهده شریک ایراین قرار می گیرد. البته سرمایه گذار خارجی در جهت کسب سود این معامله را انجام می دهد که هنگام برعهده قراردادن مدیریت به شریک ایرانی این سود مدتی بعد به سرمایه گذار پرداخت خواهد شد. با چنین قراردادی نه تنها کشور در زمینه پروژه های نفت و گازی رونق می گیرد، بلکه سرمایه گذاران بسیاری جذب همکاری می شوند و از این راه سودی بدست می آورند.

به نوعی چنین قراردادهایی تحریم را کاسته و فناوری را به کشور وارد می کند. اگر بخواهیم مثالی در این زمینه داشته باشیم باید به همکاری شرکت شل با شرکت های بزرگ نفتی بود و وظیفه شل نیز ایجاد تجهیزات اکتشاف نفت بود و مدتی پس از پایان پروژه توانست منفعتی کسب کند. البته قراردادهای حوزه نفت و گاز تنها شامل بای بک یا همان بیع متقابل نشده و نوع دیگری وجود داشته که ساختاری شبیه به بای بک داشته اما پروداکت شارینگ نام دارد. البته در پروداکت شارینگ مدت زمانی وجود نداشته و به نوعی نامحدود است.

به طور کلی چنین قراردادهایی به نفع طرفین است و تنها شامل شریک ایرانی یا خارجی نمی شود. با این حساب باید قرارداد بای بک در تجارت را یک نوع تجارت متقابل در بازرگانی دانست.